ก่อตั้งเมื่อ พุทธศักราช 2539 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค์ในพิธีเปิดอย่างเป็นทางการเมื่อวันจันทร์ที่ 17 พฤษภาคม 2553 เพื่อเฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชฯ เนื่องในวโรกาสทรงครองราชย์ครบ 50 ปี เมื่อปีพุทธศักราช 2539 เป็นศูนย์กลางจัดแสดงผลงานพระอัจฉริยภาพด้านศิลปวัฒนธรรมในฐานะทรงเป็น “อัครศิลปิน” และเพื่อสนองพระราชดำรัสของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีที่ว่า “ผลงานของศิลปินแห่งชาติเป็นมรดกทางศิลปะอันล้ำค่าของชาติเป็นเครื่องหมายแสดงอารยธรรมอันสูงส่งของชาติไทย ควรแก่การภาคภูมิใจของคนไทยทั้งชาติจึงจำเป็นต้องจัดทำเนียบขึ้นบัญชีอย่างเป็นระบบ เพื่อประโยชน์ในการศึกษาค้นคว้า และรักษาไว้เป็นสมบัติของชาติโดยส่วนรวมต่อไป”
นอกจากนี้ ยังใช้เป็นแนวทางในการศึกษาค้นคว้า อ้างอิง เกี่ยวกับพระอัจฉริยภาพด้านศิลปวัฒนธรรมของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและประวัติผลงานของศิลปินแห่งชาติเพื่อสร้างจิตสำนึกให้ตระหนักถึงคุณค่า ความสำคัญและช่วยกันอนุรักษ์มรดกศิลปวัฒนธรรมของชาติให้ดำรงอยู่สืบไป อีกทั้งเป็นสถานที่สำหรับให้ศิลปินแห่งชาติได้แลกเปลี่ยนประสบการณ์ ถ่ายทอดความรู้แก่ศิลปิน นักเรียน นิสิต นักศึกษาและประชาชน โดยจัดแบ่งเป็นห้องต่างๆ จำนวน 7 ห้อง บนพื้นที่ 3 ชั้น แยกเป็นห้องบริหาร 1 ห้อง ห้องนิทรรศการชั่วคราว 1 ห้อง ห้องนิทรรศการถาวร 5 ห้อง จัดแสดงนิทรรศการพระอัจฉริยภาพด้านศิลปวัฒนธรรมของอัครศิลปินจำนวน 2 ห้อง และนิทรรศการเผยแพร่ ประวัติ ผลงาน ของศิลปินแห่งชาติทุกท่าน จำนวน 3 ห้อง โดยใช้สื่อผสมที่ทันสมัย สื่อปฏิสัมพันธ์หลายชนิด ได้แก่ วิดิทัศน์ คอมพิวเตอร์มัลติมีเดีย วีดิโอซีดี ภาพดูราแทน ไดโอรามา คาราโอเกะ ตู้ถ่ายสติกเกอร์ สไลด์มัลติวิชัน เป็นต้น
